Sinds afgelopen maandag mag op veel minder plaatsen tabak verkocht worden. De prijzen van sigaretten en shag blijven stijgen. Sloffen sigaretten worden door criminelen uit het buitenland gehaald en die maken daar flink winst op.
Aanbiedingen voor sigaretten en shag tegen bodemprijzen verschijnen op berichtendienst Telegram in groepen als PeukenHandelNL of Sigaretten-Sloffen. Hier biedt een anonieme verkoper tien pakjes Zware Van Nelle aan voor € 140, die in Nederland € 27 per pakje kosten. Aan het Meldpunt Accijnsfraude van de Nederlandse Douane is deze handel eerder deze maand gemeld.
Twee studenten zitten achter de anonieme aanbieders. Dat laat de onderzoeker van een recherchebureau weten die op internet zoekt naar verdachte partijen tabak. De onderzoeker doet dat in opdracht van brancheorganisatie Vereniging Nederlandse Sigaretten & Kerftabakfabrikanten (VSK). Nadat Cor een testaankoop bij deed bij de anonieme aanbieders, kwam hij erachter dat het ging om twee jonge studenten die hun handeltje willen gebruiken om hun studiebeurs aan te vullen. Samen wonen zij in één studentenhuis. Wekelijks gaan ze heen en weer naar Luxemburg met twee bestelbusjes.
Aangekomen in Nederland worden de sigaretten via Telegram, Snapchat of Instagram verkocht. Cor weet dat er naast deze ontdekking nog veel meer illegale handel is. Al jaren stijgt de handel in sigaretten zonder belastingzegel, maar na iedere prijsstijging op de Nederlandse markt neemt deze handel explosief toe. Ook doordat in omringende landen als Duitsland en Luxemburg de prijzen nauwelijks stijgen.
Uit onderzoek van de douane blijkt dat over 25% van alle gerookte sigaretten in Nederland geen belasting wordt betaald. In opdracht van de douane werden afgelopen najaar ongeveer vijfduizend lage sigarettenpakjes verzameld. De pakjes zijn van de straat geraapt of uit vuilnisbakken gehaald, daarna naar het Douane Laboratorium in Amsterdam gebracht voor analyse. Een opmerkelijke stijging was te zien bij de pakjes zonder belastingzegel. Voor de coronapandemie was dit aandeel 15,8% en in 2021 was dat 15,3%.
Demissionair staatssecretaris, Maarten van Ooijen (Volksgezondheid, ChristenUnie) signaleerde ook dat de stijging gelijkloopt met de accijnsverhoging. Eerder deze maand liet hij dat weten in een brief aan de Tweede Kamer. “Het ligt voor de hand dat, naarmate de accijns op tabaksproducten hoger wordt, het voor criminele organisaties lucratiever wordt om illegaal te handelen in tabaksproducten”, voegde hij toe.
Sinds 1 juli moeten supermarkten hun tabaksschappen hebben leeggehaald. Dat gebeurde al eerder in cafés en sportkantines. Wie vanaf nu legaal sigaretten of shag wil kopen, kan dat doen bij tankstations of tabaksspeciaalzaken. In Nederland voor de pandemie kon de roker op 15.600 plekken terecht. Dat blijkt uit een inventarisatie door SEO Economisch Onderzoek in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid in 2021. Van al die verkooppunten was de totale omzet ongeveer € 4,4 miljard, waarvan supermarkten een bijdrage hadden van 55%. Ook al komen er steeds nieuwe tabaksspeciaalzaken bij, zij kunnen niet het snel verdwijnen van 12.000 verkooppunten compenseren.
Het recherchebureau dat illegale verkooppraktijken van sigaretten en tabak signaleert in opdracht van de VSK, merkt de stijging op de zwarte markt, op internet en op straat. Cor is bekend met de zwarte markt. Hij was voorheen rechercheur bij de Douane en Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Bij die studenten was een probeeraankoop zo geregeld. “Ik kreeg een slof Camel, zij de afgesproken 95 euro. Voor die jongens was het makkelijk verdiend, op elke slof zo’n vijftien tot twintig euro netto, en ze hadden een vaste klantenkring.” Cor wil deze twee geen echte criminelen noemen. “Het is voor die twee een makkelijke manier om wat extra geld te fixen.” Af en toe ziet Cor de twee studenten nog eens voorbijkomen op internet. Ondanks dat hij zijn bevindingen deelt met de VSK, leidt dat niet altijd tot opsporing of vervolging.
In de praktijk komt Cor ook zwaardere gevallen tegen. Bijvoorbeeld een dealer uit een middelgrote gemeente die rijdt in een dure BMW. Iemand die naast illegale sigaretten ook nep-merkkleding en parfum verkoopt. Met contacten uit Polen en Turkije en eigen opslagboxen op een industrieterrein. “Hij kon ook groot leveren, ‘mastercases’, dat zijn grote partijen sigaretten van vijftig sloffen. Dan zit je wel in het criminele segment, met dezelfde distributielijnen als bij de illegale handel in wapens of explosieven. De distributie is ook zo makkelijk. Je kunt ergens langs de snelweg of een industrieterrein afspreken, en de postbuslocaties, NS-kluisjes op de stations of de pakketbezorging van PostNL of DHL zijn ook gewild.”
De vraag is: gaat het dalen van het aantal legale verkooppunten het illegale verkoopcircuit een boost geven? Het is mogelijk dat het én duurder maken van de sigaretten én het aantal verkooppunten verminderen het rookgedrag kan ontmoedigen. Hierover zijn nog geen cijfers bekend. Uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) had minder dan één op de vijf rokers een stoppoging gedaan toen vorig jaar april de prijs van een pakje Marlboro steeg naar gemiddeld € 12 en shag naar € 24. Hier verwees Van Ooijen naar in zijn brief aan de Tweede Kamer.
Van de Nederlanders noemde 13,5% zich een dagelijkse roker, volgens het CBS. Een woordvoerder laat weten dat het percentage bijna gelijk is aan dat van 2022 met 13,1%. Het RIVM bevestigt dat het aantal rokers niet is gedaald in 2023.
De douane en FIOD namen vorig jaar ongeveer € 120,6 miljoen illegale sigaretten in beslag. Uit de straat-raap-onderzoek van de douane is gebleken dat de Bulgarije en Polen in de Nederlandse top-5 staan van landen waar die illegale sigaretten vandaan komen. In Nederland kost een pakje ongeveer € 12, in Bulgarije € 3 en in Polen € 4.
Lees het hele artikel verder op nrc.nl (alleen voor abonnees).
De illegale handel in tabak neemt toe: ‘De distributie is ook zo makkelijk’
