De gevolgen van sigarettensmokkel

Het verlies aan inkomsten voor de Nederlandse Staatskas – de accijnswaarde van in beslag genomen partijen illegaal geproduceerde tabak – loopt elk jaar op tot tientallen miljoenen. Een flinke strop voor de overheid. Maar dit is slechts het topje van de ijsberg, want lang niet alle illegale tabak wordt in beslag genomen.

Een veel groter verlies lijdt de Nederlandse overheid door in het buitenland gekochte sigaretten en shag. Wanneer tabak in het buitenland gekocht wordt en in Nederland wordt gerookt, wordt daarover in ons land geen cent accijns of andere belasting betaald. Aankopen over de grens en illegaal ingevoerde producten kosten de Nederlandse overheid jaarlijks € 1,4 miljard. Lees hier meer over de miljardenschade voor de Nederlandse overheid.

Het gevolg van de illegale sigarettenhandel zijn verstrekkend. Volgens onderzoek van het Aanjaagteam Ondermijning blijkt dat de rol van Nederland als één van de grootste doorvoerhavens en producenten van drugs de afgelopen jaren flink is toegenomen. Als gevolg hiervan is er een stevige groei in de hoeveelheid drugscriminaliteit.

Er zijn meerdere Europol onderzoeken die aantonen dat zware criminaliteit als terrorisme en smokkel verband houden met illegale tabakshandel. Het EUROPOL & EUIPO-rapport IP Crime and its links to serious Crimes Focus on Poly-Criminality toont de verbanden tussen illegale tabakshandel en ernstige misdaden zoals accijnsfraude, doodslag, dwangarbeid en paramilitaire activiteiten. Het EUROPOL-rapport EU Terrorism situation and Trend Report (TE-SAT) 2020 geeft een overzicht van de incidenten en ontwikkelingen met betrekking tot terrorisme in de EU in 2019. Buitenlandse terroristische organisaties worden gefinancierd via Europese bronnen en er zijn verbanden tussen illegale immigratie, tabakssmokkel en financiering van terrorisme.
Het jaarverslag 2021 van Europol toont aan dat criminele netwerken die zich toeleggen op het smokkelen van illegale goederen zoals tabak, drugs en gestolen goederen, vaak betrokken zijn bij migrantensmokkel. Hierbij profiteren zij van de Europese infrastructuur.

De oud-voorzitter van de Nederlandse Politiebond, Jan Struijs, gaf in gesprek met RTL-nieuws aan dat de harde en georganiseerde misdaad uit de hand loopt. Om een vuist te kunnen maken tegen de zware criminaliteit moet er verder gekeken worden dan de usual suspects. Eerder werd gedacht aan containers vol cocaïne en drugslabs op het platteland. Maar het probleem van illegale handel en productie van namaaksigaretten blijft onterecht onderbelicht. Volgens Brits onderzoek levert een vrachtwagen met illegale sigaretten criminelen in een klap meer dan 1,25 miljoen euro op, wat overeenkomt met zo’n 41 kg cocaïne.

Illegale tabak vergroot de toegang tot tabaksproducten en zorgt voor betaalbaarheid ervan. Daarmee draagt het zwart circuit volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) direct bij aan het verzwakken van leeftijdscontrole. Je kunt ervan uitgaan dat zwarthandelaar geen ID check uitvoert.

Uit recent onderzoek van non-profit organisatie Action on Smoking and Health Wales (ASH) blijkt dat circa een derde van de rokende kinderen wel eens illegale tabak is aangeboden.

Veel illegale verkoopactiviteiten vinden tegenwoordig plaats via Telegram. Er wordt ook een toename van verkoop van illegale sigaretten via dit kanaal gesignaleerd, onder andere door de Douane. In 2022 zijn er in een een halfjaar tijd maar liefst 27 meldingen bij de douane binnengekomen over illegale tabakshandel via Telegram. Een gevaarlijke trend, aangezien ook minderjarigen actief zijn op dit kanaal. Dat geldt des te meer voor berichtendienst Snapchat. Het toenemende illegale aanbod is zo voor jongeren makkelijk te bereiken via sociale media, en moeilijk te controleren door ouders en autoriteiten.

Illegale verkopers voldoen nooit aan alle eisen met betrekking tot de verkoop van tabak. Illegale handel ontduikt de strenge Europese en Nederlandse wet- en regelgeving op het gebied van tabak. Uit Brits onderzoek blijkt dat illegale sigaretten onder andere stof, rattenuitwerpselen, medicijnresten, metalen en asbest kunnen bevatten.

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft berekend dat de handel in illegale tabak jaarlijks tussen de 35 en 40 miljard euro bedraagt. Dit bedrag verdwijnt in de zakken van criminele groeperingen die deze tabaksproducten produceren, smokkelen, verspreiden en verkopen. Er zijn enorme winsten te verdienen met illegale handel in tabak. Er een kleine kans dat daders tegen de lamp lopen en daarom is deze handel zo aantrekkelijk voor criminelen.

De leden van de VSK zetten zich actief in om dit probleem te stoppen. Tabaksproducten, zoals sigaretten of shag, horen tot de producten die het meest illegaal worden verhandeld. Ze vormen een belangrijke financieringsbron voor criminele organisaties en terroristische groepen.

Grootschalige smokkel, verboden fabrieken, handel via Telegram en Snapchat… criminelen bedenken steeds nieuwe manieren om hun illegale waar te verkopen. In de korte documentaire de Prijs van Accijns blijkt dat criminelen in ‘gewone’ woonwijken opereren.

Het grensverkeer betekent een ramp voor ondernemers in de buurt van Duitsland en België. Duitsland heeft gekozen voor een gematigd meerjarig accijnsplan. Met als gevolg dat de tabaksprijzen bij de Duitsers tot 2026 lager zijn dan op dit moment in Nederland. Ondernemers in de buurt van de grens ondervinden dagelijks de gevolgen van dit beleid.

“De gemiddelde omzetdaling voor onze winkels is sinds 2020 meer dan 30%, dat komt deels door de lockdown en deels door het grensverkeer. Hoe dichter een winkel bij de grens zit, hoe groter het effect. Voor tabak gaat men de grens over en met zulke prijsverschillen per pakje kun je mensen ook geen ongelijk geven”, zegt een winkelier.

Het prijsverschil tussen tabak in Nederland en de omringende landen neemt de komende jaren nog verder toe, als het aan het kabinet ligt.