Nederland speelt een steeds belangrijkere rol in de internationale smokkel en productie van sigaretten in illegale fabrieken. Een lucratieve business. Vaak werven criminele organisaties mensen uit het voormalige Oostblok hiervoor. Een privédetective geeft een exclusief inkijkje in de wereld van het smokkelen en de ontmaskering van de betrokkenen criminelen. Dit schrijft Bjorn Thimister voor Panorama.
In 2021 heeft de FIOD (Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst) samen met de politie een loods in Heerlen ontmanteld. Zij vallen niet zomaar binnen. Daarvoor is veel onderzoek gedaan, nadat informatie was binnengekomen over de duistere praktijken in een pand op het Limburgse industrieterrein.
Speurders beslissen om een strikt geheim onderzoek te starten. De vraag is dan ook hoe men onopvallend een beter beeld kan krijgen van de praktijken achter gesloten deuren. Een observatieteam gaat posten zonder gezien te worden.
Stiekem maken de speurders foto’s van de mensen die in en uit de onderzochte loods komen. De ene keer komen ze met dozen naar buiten en dan weer niet. Al snel wordt duidelijk dat er een bepaalde activiteit plaatsvindt. Om te bewijzen dat het een illegale sigarettenfabriek is, gaan ze bewijs verzamelen. Wat volgt is bovengenoemde inval.
Vervolgens zien de speurneuzen van de FIOD bij binnenkomst een volop draaiend bedrijf. Een onderwereldonderneming: zij zien machines voor de sigarettenproductie, duizenden kilo’s tabak en illegale werknemers.
De speurders staan midden in een illegale sigarettenfabriek. Een gespannen en onrustige sfeer, de aanwezige personen voelen zich duidelijk betrapt. Meteen komt de opsporingsdienst in actie en arresteert de mensen ter plekke.
De verdachten gaan op transport naar het politiebureau. In de auto er naartoe is het stil. Op het politiebureau blijken de verdachte mannen afkomstig uit Rusland en Oekraïne. De verhoren volgen, met tolken en hun advocaten.
De verdachten zijn openhartig en vertellen hoe ze geworven zijn en door wie. De ‘bazen’ komen volgens hen uit Polen. Die hebben de werknemers via een uitzendbureau naar Nederland weten te lokken.
Ze zouden meer geld kunnen krijgen dan wat ze zouden verdienen in hun vaderland. Het op grote schaal produceren van illegale sigaretten wordt bij het uitzendbureau nog achterwege gelaten. Een vliegtuig vertrekt van de voormalige Sovjet-Unie richting Heerlen. Dit wordt door de verdachten gezien als een reis naar een betere toekomst. Maar dat is een illusie.
Want na aankomst in Nederland blijken de Oekraïners en Russen voorgelogen. Geblinddoekt in auto’s gaan zij in auto’s naar Heerlen. Het verblijf van de werknemers is in de illegale fabriek zelf, waar dunne matrasjes liggen. Urenlang moeten zij hard werken, voor niet meer dan een paar euro per dag.
Wekenlang, zonder veel daglicht te zien. Iedere dag worden miljoenen sigaretten geproduceerd voor de illegale smokkel. Dit zijn mensonterende praktijken. Abrupt kwam daaraan een einde, toen de FIOD en politie binnenvielen. Het is de vraag hoeveel andere illegale fabrieken er nog op andere plekken in het land zijn.
Dat de fabriek in Heerlen niet de enige is blijkt, want op dinsdag 27 juni dit jaar doet de FIOD een inval in het Limburgse Weert. Hier is het weer raak. 6 miljoen illegale sigaretten zijn aangetroffen. Die waren klaargemaakt voor de Britse markt. Vier mensen worden gearresteerd. Tegelijkertijd worden woningen doorzicht in Den Bosch. Daar wordt cash geld in beslag genomen.
Op het kantoor van de opsporingsdiensten wrijft men tevreden in de handen, terwijl lampjes gaan branden in Weert en het Limburgse Margraten, dicht bij de Belgische grens. In panden ontdekt de politie maar liefst 47.000 kilo tabak. Ook weer bestemd voor illegale handel.
De FIOD en het Functioneel Parket van het Openbaar Ministerie doen niet alleen onderzoek naar de grootschalige illegale productie en smokkel van sigaretten. Hier wordt ook in samengewerkt met gediplomeerde privédetectives.
De 36-jarige Paul* uit midden Nederland is een privédetective. Normaal gesproken blijft hij onder de radar, maar voor Panorama geeft hij een exclusief inkijkje in zijn verborgen wereld van opsporen, ontdekken, ontmaskeren. Dit doet hij als smokkelspion in de onderwereld.
Voor één keer wil hij zich in de kaarten laten kijken: “Jaren geleden werd ik ingehuurd om foute zaken aan de kaak te stellen. Om vervolgens opslaglocaties in kaart te brengen waar namaakartikelen van dat betreffende merk lagen opgeslagen,” begint de ervaren speurneus zijn verhaal. Inmiddels zit hij veertien jaar in het vak.
“Omdat de doelgroep van de criminelen destijds tussen de 18 en 26 jaar was, paste ik goed in het profiel. Daarna heb ik een aantal jaar samengewerkt met een van de grootste bedrijven ter wereld die zowel on- als offline de handel in namaak bestrijdt. Hierna heb ik een aantal jaar voor een recherchebureau gewerkt om vervolgens mijn eigen bureau op te zetten.”
Op zoek naar informatie speurt de ervaren detective dagelijks. Dit doet hij door middel van observaties en OSINT (‘Open-source intelligence’)- onderzoeken. “In opdracht van VSK, Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten, spoor ik illegale sigaretten op”.
Voor zijn spannende baan als privédetective moet Paul vaak concessies doen. “Onder de radar werken houdt in dat je steeds vooraf goed moet bedenken hoe je een onderzoek verricht: geen eigen namen, geen eigen adres, geen eigen auto, geen eigen 06-nummer gebruiken. Geen sporen achterlaten waardoor de ‘tegenpartij’ je gemakkelijk kan vinden”
“Niet veel mensen weten wat ik doe. En observeren is een kwestie van niet gezien worden. Dus als ik mijn werk goed doe, weet niemand wie ik écht ben of wat ik doe. Het is vooral logisch nadenken en voorzichtig handelen”, aldus Paul. “Ik heb een keer meegemaakt dat ik tijdens een observatie geïntimideerd werd. Toen bleken ze een contra-observatie te doen en was ik degene die achtervolgd werd. Ik ben toen snel opgetrokken en heb ze kunnen afschudden. Dan ben ik op mijn scherpst, heb ik de adrenaline in mijn keel zitten.”
De privédetective gaat als volgt te werk. “Ik kijk op verschillende platforms wat ze aanbieden. Als dat interessant is, dan neem ik contact op voor een zogenoemde testaankoop. Afhankelijk van het aanbod doe ik een kleine aankoop, meestal tussen de één en twintig sloffen, sigaretten of tabak. Want: ik wil de illegale handelaren niet sponsoren door een heel grote aankoop te doen.”
Jan Hein Sträter van de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK) zegt: “De handel in illegale sigaretten en tabak is een groot en vaak onderschat probleem. Op dit moment komt zo’n 20 % van alle in Nederland gerookte sigaretten en 24 % van de shag uit het buitenland. De Nederlandse overheid loop nu al voor € 1,4 miljard per jaar aan inkomsten mis. De handel in illegale sigaretten en tabak is zowel een Europees als ook een wereldwijd probleem. Georganiseerde en grensoverschrijdende criminaliteit is een industrie met een jaarlijkse waarde van miljarden euro’s, waarvan de helft uit vervalsing komt. Jaarlijks wordt hier door meerdere instanties onderzoeken naar gedaan, zoals door Europol, EUIPO en TAXUD, World Health Organization (WHO) en EMPACT.”
*Voor zijn bescherming geven we hem de naam Paul
Lees het hele artikel verder op panorama.nl
