In de afgelopen maanden waren België en Polen de grootste producenten van namaaksigaretten in Europa. In Frankrijk is de illegale tabaksmarkt goed voor 14% tot 17% van de consumptie. Dit schrijven Simon Piel en Thomas Saintourens in een groot artikel in Le Monde op 16 oktober.
Op 4 augustus viel de Belgische douane binnen bij een loods op een industrieterrein in het Vlaamse Aartselaar. Toen de deuren werden geforceerd door de douane, draaiden de machines nog op volle toeren. In de loods werkten 17 Oekraïense en Bulgaarse arbeiders die er dag en nacht voor zorgden dat de productie nooit werd onderbroken. Hun missie was om zoveel mogelijk namaaksigaretten te produceren.
In de negen andere verborgen fabrieken en opslagplaatsen die tegelijkertijd ontmanteld werden in het hele land, was het precies dezelfde tabaksgeur die Belgische agenten aantroffen. In totaal werden op deze dag meer dan 30 miljoen sigaretten en 75.000 kg tabak in beslag genomen. Ook werden er 45 personen gearresteerd.
De sigaretten die in een hoog tempo werden geproduceerd, waren imitaties van de meest bekende merken. De rood-witte Marlboro, het bestverkochte merk van het bedrijf Philip Morris International (PMI). De blauwe Richmond pakjes, het populairste merk in het Verenigd Koninkrijk. De twee landen met de hoogste tabaksaccijnzen in Europa; in Frankrijk bestaat 82% van de prijs van een pakje uit accijns.
Te koop: sigarettenmachine voor 3 ton
Sigarettensmokkel is een ‘historisch’ terrein van de georganiseerde misdaad. Na de Tweede Wereldoorlog droeg het bij aan het wel en wee van de Italiaanse maffia en de baronnen van de ‘French Connection’, voordat heroïne en vervolgens cocaïne de meest winstgevende producten bleken te zijn. In de afgelopen maanden zijn illegale stromen van in Europa geproduceerde namaaksigaretten gaan concurreren met traditionele smokkelkanalen (uit Algerije, Spanje en China of uit grensgebieden met lage accijnzen) die de illegale handel een nieuw gezicht geven.
“De evolutie is gigantisch: elke inbeslagname is groter dan de vorige”, zegt Kristian Vanderwaeren, directeur-generaal van de Belgische douane. In de afgelopen twee jaar is namaak van tabak en sigaretten een enorm fenomeen geworden in Europa. België en Polen ontpoppen zich als nieuwe epicentra. Maar ook Spanje, waar onlangs een ondergrondse fabriek werd ontdekt, verborgen onder een manege, de ingang verborgen door een container. Een paar klikken op Chinese e-commercesites zijn voldoende om, tegen een prijs van ongeveer € 300.000, gloednieuwe sigarettenmachines te kopen die legaal Europa kunnen binnenkomen, zonder speciale vergunning.
Hoge accijns, lockdowns en social media
“Deze recente ontwikkeling vormt de combinatie van drie factoren: de verhoging van de belastingen, waardoor een pakje sigaretten in Frankrijk meer dan 10 euro kost; het effect van de lockdown, die de directe leveringen uit het buitenland aanzienlijk beperkte; en de opkomst van sociale netwerken – Facebook, Snapchat… – voor levering aan huis”, zegt Daniel Bruquel, verantwoordelijk voor het voorkomen van illegale handel bij PMI. Het commerciële argument is eenvoudig: met een prijs van ongeveer € 3,50, tegen meer dan € 10, wordt de aankoop van een namaakpakje door rokers als een ‘goede deal’ beschouwd. Zelfs als de roker niet weet waar het vandaan komt en als de inhoud onbekend blijft. Analyses die de Douane de afgelopen jaren heeft uitgevoerd, hebben aangetoond dat de hoeveelheden kwik, arseen en lood veel hoger zijn dan in legale sigaretten. Er werden ook sporen van cement, plastic en zelfs rattenkeutels gevonden.
Criminele groepen proberen om deze mensenhandel over te nemen met goede inkomsten en kleine juridische risico’s. In Frankrijk staat op fabricage, transport of bezit voor verkoop 1 jaar gevangenisstraf. Smokkel wordt gestraft met 3 jaar gevangenisstraf, of 10 jaar als er feiten worden gepleegd in een georganiseerde bende. “Vanwege de lagere financiële en criminele risico’s die worden gelopen in vergelijking met de sancties op drugshandel, hebben drugshandelnetwerken geleidelijk aan tabakssmokkelactiviteiten ontwikkeld”, merkten de Franse parlementsleden Eric Woerth (Les Républicains, Oise) en Zivka Park (La République en Marche, Val-d’Oise) op. Zij zijn de auteurs van een informatief rapport over tabaksconsumptie, dat eind september openbaar werd gemaakt.
De parallelle tabaksmarkt vertegenwoordigt tussen de 14% en 17% van het totale verbruik in Frankrijk, volgens het Franse parlementaire rapport. Dit terwijl de legale verkoop in 10 jaar tijd met 30% is gedaald, doordat de accijnzen zijn gestegen. Het Franse Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugsverslaving schat zelfs dat het aandeel van sigaretten van illegale oorsprong in Frankrijk 23% zou bedragen. Op de Europese begroting wordt de jaarlijkse impact van deze illegale consumptie door OLAF geschat op bijna € 10 miljard per jaar. Volgens het laatste KPMG-onderzoek, uitgevoerd in opdracht van Philip Morris Internationaal, is in Frankrijk de consumptie tussen 2019 en 2021 verzesvoudigd.
Franse Justitie ontmantelt criminele organisatie
De illegale activiteiten zijn de afgelopen jaren In Frankrijk uitgebreid en een aantal ervan zijn blootgelegd. Afgelopen donderdag kondigde het parket van Lille de ontmanteling aan van “een regionale criminele structuur, met banden en internationale steun in België, Georgië en Armenië”, waar de illegale sigaretten vandaan kwamen.
37 mensen werden gearresteerd en 12 mensen werden in voorlopige hechtenis gehouden. Een zaak die lijkt op de andere. Een Georgiër, woonachtig in La Roche-sur-Yon (Vendée), wordt verdacht leiding te hebben gegeven aan 15 mensen die het westen van het land bevoorraadden. Zijn volgelingen noemden hem uit voorzichtigheid Vor, de eerste drie letters van de Georgische titel voor dit soort mannen: Vory v zakone, lid van de maffia.
De organisatie pleegde allerlei soorten diefstal, van bouwmachines tot iPhones, doorverkoop van voertuigen naar Armenië, invoer van valse documenten en sigarettensmokkel. Een van de luitenanten van Vor, Stephan, is een 35-jarige Armeniër, die contact had met de sigarettenleveranciers. Dit was soms een riskante bezigheid. Vooral omdat Stephan, die zichzelf ‘de rijkste van de stad’ zag worden, wilde concurreren met het sigaretten-importnetwerk van zijn gebruikelijke leverancier. Dit leverde hem een huis vol kogels op. In het bijzijn van de rechercheurs minimaliseerden alle verdachten hun betrokkenheid, zonder echt te overtuigen. “Een sigarettenverkoper kan geen maffia zijn”, zei een van hen, die de bijzonderheid leek te benadrukken dat zijn handel weliswaar een product betrof dat schadelijk en verslavend is, maar dat ergens anders gewoon legaal wordt verkocht.
2 jaar cel voor de ‘Koning van Montargis’
Op 6 oktober werden 12 mensen veroordeeld voor het verkopen van namaaksigaretten. Op die ochtend verschenen de ‘Koning van Montargis’ en zijn 11 handlangers in de rechtszaal van het gerechtshof van Montargis, in de Loiret, zo’n 100 kilometer ten zuiden van Parijs. Ze werden beschuldigd van fraude, witwassen en bezit van namaakgoederen in een georganiseerde bende.
Hier wordt, in de besloten zitting van de hoorzitting, het ‘Franse’ deel van het doorverkoopkanaal benadrukt. Het verdachte bedrijf, dat aan het licht is gekomen door vier maanden opsporing en afluisteren, lijkt minder op een gestructureerde criminele vereniging dan op een vorm van vriendelijke desorganisatie, bestaande uit verleende diensten en kansen. Een netwerk gecementeerd door loyaliteit en honger naar gemakkelijk geld.
De ‘King’ en zijn broer kregen 2 jaar celstraf, de andere mannen moeten allemaal minimaal 8 maanden de gevangenis in. Hun lidmaatschap van een criminele organisatie achtte de rechter niet bewezen.
Lees het hele artikel verder op Lemonde.fr
