Bij het bestrijden van illegale sigarettenhandel spelen tabaksfabrikanten een grote rol. Tegelijkertijd is het onderzoek dat zij doen een lobbymiddel tegen accijnsverhoging.
Uit een fabriek in de buurt van Kleef (net over de grens bij Nijmegen) bekijkt een Duitse douanier een lading illegale sigaretten. Van alle gerookte sigaretten in Nederland is 3% namaak. Dit aandeel is nog klein, maar het neemt snel toe.
JTI heeft een tabaksfabriek in het centrum van het Duitse Trier, vlakbij Luxemburg. Van de bekende merken Camel en Winston worden hier 11.000 sigaretten per minuut geproduceerd. In dezelfde fabriek wordt op drie verdiepingen onderzoek gedaan naar illegale productie en smokkel. Forensische analyses worden uitgevoerd om overheidsinstanties te informeren hoe zij illegale- en namaak sigaretten kunnen herkennen. Daarmee speelt de tabaksindustrie een grote rol in het onderzoek dat fiscale opsporingsdiensten en douane uitvoeren om de smokkel van illegale handel in tabaksproducten tegen te gaan.
Uit recent onderzoek van branchevereniging voor tabaksfabrikanten (VSK) blijkt dat de afgelopen tijd illegale handel en smokkel sterk zijn gestegen. Naar schatting komt ongeveer 35% van de in Nederland gerookte sigaretten uit het buitenland. Dus sigaretten die over de grens waren gekocht of waren gesmokkeld. Vorig jaar lag dat percentage op 19%. Ook het gedeelte illegale sigaretten staat op ruim 3% en dit percentage is flink gestegen. Geen euro aan accijns is over deze pakjes betaald in Nederland. Niet alleen voor de tabaksfabrikanten, maar ook voor de staat wordt hierdoor het bestrijden van illegale handel steeds belangrijker.
Op de gevonden rookwaren voert een onderzoeksteam van de tabaksmakers forensisch onderzoek uit. Dit doen ze bijvoorbeeld om erachter te komen uit welke illegale fabriek welke pakjes komen. Daarnaast hoe deze zich over Europa verspreiden. Ook douaniers worden door de fabrikanten getraind om namaaksigaretten te herkennen.
Sauer en zijn team komen dan in beeld. Eindeloze rijen gekleurde mappen verschijnen als hij de deur van een lange kastenwand opent. Zijn archief bevat alle mogelijke soorten namaakverpakkingen, documentatie over land van herkomst en waar mogelijk de fabriek stond waar de productie plaatsvond. De vraag is waarom dit archief nog niet is gedigitaliseerd, maar dat blijkt geen optie. “We moeten het papier kunnen voelen, er met een vergrootglas boven kunnen hangen. Daar gaat een computer niet bij helpen.”
Met de samenwerking tussen tabaksfabrikanten en opsporingsdiensten is niet iedereen het eens. Lobbygroep TabakNee beweert dat onderzoeken van consultancy kantoren als KPMG en onderzoeksbureau WSPM niet betrouwbaar zijn. Dit vinden zij omdat tabaksfabrikanten deze onderzoeken financieren en alleen naar buiten brengen wat in het voordeel van de fabrikanten spreekt.
Volgens Kaj Hollemans, adviseur op het gebied van wetgeving en beleid omtrent, alcohol, drugs en tabak, is het te kort door de bocht om te stellen dat smokkelonderzoek per definitie niet deugt, omdat het wers gefinancierd door de tabaksproducenten. “Hun uitkomsten komen doorgaans overeen met de uitkomsten van overheidsonderzoek, en dat verbaast me niet. Fabrikanten zouden aan geloofwaardigheid verliezen als ze opeens met een veel hoger smokkelcijfer op de proppen kwamen.”
Hollemans ziet dat de industrie wel kan wijzen op de negatieve gevolgen van de hoge accijnzen. Volgens de VSK is de staat vorig jaar € 1,5 miljard aan accijnzen misgelopen.
“De hogere accijnzen zijn immers niet in het voordeel van de tabaksfabrikanten. Als mensen daardoor minder gaan roken, zullen hun inkomsten verder afnemen.” Maar het contact met de fabrikanten over het smokkelonderzoek heeft volgens de douane geen invloed op overheidsbeleid.
Manager corporate affairs van JTI in Nederland, Daan van Hamersveld, legt uit dat zij met het onderzoek dat ze financieren, het probleem van illegale handel onder de aandacht willen brengen. Volgens hem pleit de tabaksfabrikant niet voor afschaffing of verlaging van accijnzen, maar juist voor een langzamere opbouw van de accijnsverhoging.
De afgelopen twee jaar is de branche geconfronteerd met flinke accijnsverhogingen. “We zien gewoon dat dit buitenlandse handel en smokkel in de hand werkt.” Al jaren stelt de branche voor om met Europa de accijnzen op elkaar af te stemmen. Dat rokers goedkopere sigaretten halen in Duitsland of Luxemburg wordt dan verleden tijd.
Lees het hele artikel op fd.nl (alleen voor abonnees)
Soms zijn tabaksfabrikanten en de overheid de beste vrienden
