San Francisco is de eerste stad die elektronische sigaretten verbiedt. De maatregel die dit mogelijk maakt is bedoeld om jongeren te beschermen. In de week waarin het Amerikaanse nieuws wereldkundig werd gemaakt, organiseerde de Gezondheidsraad (een wetenschappelijk adviesorgaan voor de regering en het parlement) voor het ministerie van VWS een lunchlezing over e-sigaretten. De centrale vraag: is de e-sigaret alleen maar slecht of juist een nuttig hulpmiddel om te stoppen met roken?
E-sigaretten verdampen een vloeistof die meestal nicotine en een smaakstof bevat. Dr. Esther Croes, arts-epidemioloog bij het Trimbos-instituut, sprak over wetenschappelijk onderzoek naar elektronische sigaretten en verhitte tabak. In een volle zaal waren met name beleidsmedewerkers van het ministerie van VWS die zich bezighouden met zaken als preventie en tabaksbeleid aanwezig.
Twee kampen
Croes ziet zowel voor- als nadelen in het gebruik van de e-sigaret. “Maar ik ben in klein gezelschap. Het onderwerp wordt omgeven door controverse, er zijn twee duidelijke kampen onder experts en wetenschappers: het pro en het anti kamp.”
Die controverse is ook zichtbaar in de wijze waarop media over de e-sigaret schrijven. Op het grote scherm prijkt een artikel uit een krant met de kop ’E-sigaret 15 keer kankerverwekkender dan sigaret’ en daarnaast een artikel uit dezelfde krant met de kop ‘E-sigaret 95 procent minder schadelijk dan sigaret’. Croes: “De tegenstrijdige berichtgeving wordt nog eens versterkt doordat er niet zoiets bestaat als dé e-sigaret. De e-sigaret komt in ontelbaar veel varianten voor. En ook de samenstelling van vloeistof verschilt onderling sterk.“
Risico afhankelijk van gedrag
In 2015 is door het RIVM een risicoanalyse uitgevoerd waarbij werd geprobeerd om in de meetmethodes zoveel mogelijk de praktijk te benaderen. Er is gebruik gemaakt van verschillende gebruikersprofielen. Croes: “Het is nogal een verschil of iemand de hele dag door dampt of af en toe een trekje neemt.” Uit het onderzoek bleek dat enkele stoffen – waaronder het kankerverwekkende formaldehyde – in hogere mate aanwezig zijn in de elektronische sigaret dan in de reguliere sigaret. Andere stoffen blijken juist in veel lagere concentratie aanwezig, of zelfs helemaal niet meer vindbaar in de e-sigaret. Al met al concludeert het RIVM in een factsheet dat gedrag van gebruikers in belangrijke mate bepalend is voor de gezondheidsrisico’s.
Nuttig hulpmiddel?
Is de elektronische sigaret een nuttig hulpmiddel om te stoppen met roken? Croes: “Als men dankzij gebruik van de e-sigaret daadwerkelijk kan stoppen, dan valt de schade van de e-sigaret weg ten opzichte van de winst van het stoppen met roken.” Uit onderzoek blijkt echter dat maar liefst driekwart van de Nederlandse gebruikers zogenaamde ‘dual users’ zijn. Zij gebruiken de e-sigaret náást de reguliere sigaret. Bovendien blijkt dat jongeren die een e-sigaret proberen meer risico lopen om te gaan roken.
Onlangs kreeg een nieuwe studie van Peter Hajek veel aandacht in de media. In zijn onderzoek werden mensen die de elektronische sigaret als hulpmiddel om te stoppen gebruiken vergeleken met mensen die nicotinepleisters gebruiken. Hij constateerde dat de e-sigaret een beter effect had dan de pleisters. Croes: “Maar in dat onderzoek werden de hulpmiddelen gecombineerd met gedragsondersteuning. In de praktijk is dat helaas niet het geval”. Croes concludeert dat gedragsondersteuning voor mensen die willen stoppen met roken, nog altijd het meest effectief is, “maar wanneer iemand alles al heeft geprobeerd, is stoppen met hulp van een e-sigaret beter dan doorgaan met roken!”
